Karanlık Örüntü Tipleri

Literatürde karanlık örüntüleri tanımlamak için benzer anlamlarda kesişen farklı tanımlar olduğu gibi kategorize etmek için de farklı taksonomiler de geliştirilmiştir. Aşağıdaki tabloda (Mathur vd. 2019); (Gray vd., 2020); (Brignull vd. 2018) yazarlarının taksonomilerinden oluşturulmuş bir tablo yer almaktadır.

Tablo 1. (Mathur vd. 2019); (Gray vd., 2020); (Brignull vd. 2018) Karanlık Örüntüler Taksonomisi

Aciliyet Kategorisi

Bu kategorideki karanlık örüntüler, “Geri Sayım Sayaçları ve Sınırlı Süreli Mesajları" içeren türlerdir. "Aciliyet" kategorisindeki bu karanlık örüntüler, bir satış veya anlaşma için bir son tarih belirleyerek kullanıcının karar verme sürecini hızlandırır ve satın alma davranışını tetikler (Aggarwal & Vaidyanathan, 2015; Cialdini, 2009; Inman & McAlister, 1994; Nodder, 2013). Bu strateji, kullanıcının yeterli değerlendirme süresi olmadan hızlı bir şekilde karar vermesine neden olur ve dolayısıyla rasyonel bir karar verme sürecini engelleyebilir. Bu tür manipülatif tasarım teknikleri, kullanıcıların bilinçli ve iyi düşünülmüş kararlar almasını zorlaştırarak etik tasarım ilkelerine aykırı düşmektedir.

1. Geri Sayım Sayaçları

Geri sayım saatleri, genellikle indirimler veya özel kampanyalar için alışveriş sitelerinde sıkça kullanılan bir örüntü türüdür. Bu örüntü tipi, kullanıcıları acele karar vermeye yönlendirir ve kampanyanın süresinin sınırlı olduğu izlenimini yaratır. Ancak, bazı durumlarda, sayaç süresi dolduğunda kampanya sona erdirilmiş gibi görünse de, aynı ürünün kısa bir süre sonra tekrar geri sayım örüntüsü ile kullanıcıya sunulur. Bu tür uygulamalar, tüketicilerde sahte bir aciliyet hissi uyandırarak onları hızlıca ürün ya da hizmet edinme kararı almaya zorlar. Bu tür stratejiler, tüketicinin rasyonel karar verme sürecini olumsuz etkileyerek etik olmayan uygulamalar olarak değerlendirilebilir.

2. Sınırlı Süre Mesajları

Bu kategorideki karanlık örüntüler, “Geri Sayım Sayaçları ve Sınırlı Süreli Mesajları" içeren türlerdir. "Aciliyet" kategorisindeki bu karanlık örüntüler, bir satış veya anlaşma için bir son tarih belirleyerek kullanıcının karar verme sürecini hızlandırır ve satın alma davranışını tetikler (Aggarwal & Vaidyanathan, 2015; Cialdini, 2009; Inman & McAlister, 1994; Nodder, 2013). Bu strateji, kullanıcının yeterli değerlendirme süresi olmadan hızlı bir şekilde karar vermesine neden olur ve dolayısıyla rasyonel bir karar verme sürecini engelleyebilir. Bu tür manipülatif tasarım teknikleri, kullanıcıların bilinçli ve iyi düşünülmüş kararlar almasını zorlaştırarak etik tasarım ilkelerine aykırı düşmektedir.

Bu sayfadaki bilgiler Dr. Ömer Erdemin doktora tezinden alınmıştır. Daha detaylı bilgiye ulaşmak ve Tez çalışmasını indirmek için aşağıdaki butona tıklayınız.